Bakterie Jelitowe. Czego Nie Wiesz O Swoich Jelitach?

Dzisiejszym wpisem chciałabym odczarować jelita. Z reguły nie kojarzą się one nam z czymś wyjątkowym. Niejeden mógłby pomyśleć, przecież to zwykły flak. A tu nie koniecznie. Narząd ten skrywa w sobie, znacznie więcej niż moglibyśmy się tego spodziewać. Oczywiście poza funkcjami, jakie pełni, czyli trawieniem pokarmu oraz rolą we wchłanianiu składników odżywczych, pochodzących z naszego pożywienia, kryje w swoich zakamarkach znacznie więcej. Nasi najwierniejsi przyjaciele zamieszkują jelita. O kim mowa? O naszych bakteriach jelitowych i ich towarzyszach.

Flora bakteryjna czy mikrobiota jelitowa?

Często mówi się o florze bakteryjnej i jej znaczeniu dla prawidłowej pracy jelit. Czym ona tak naprawdę jest?

Flora to rzymska bogini kwiatów oraz młodości, natomiast nauka określa tą nazwą świat roślin. A co to ma wspólnego z jelitami? Jeszcze niedawno bakterie były zaliczane do świata roślin i dlatego zostało stworzone określenie „flora bakteryjna”. Jednak wszelkiego rodzaju mikroorganizmy, które są w naszych jelitach należałoby zaliczyć do fauny jelitowej, czyli świata zwierząt. To generowałoby dużo zamieszania i dlatego wszystkie bakterie, grzyby, pasożyty, wirusy i temu podobne organizmy określa się jednym pojęciem: flora bakteryjna. Jednakże odchodzi się o tego terminu i coraz częściej w literaturze i w publikacjach, słowo flora (mikroflora) jest zastępowana pojęciem mikrobiota jelitowa (biota, czyli „życie”). Mianem mikrobioty jelitowej określamy mikrogranizmy żyjące w naszych jelitach – są to głównie bakterie, grzyby i inne stworzenia. Czasem też można usłyszeć mikrobiom jelitowy. To nic innego jak pula genów wyżej wymienionych organizmów.

Należy zdać sobie sprawę z tego, że ogół mikroogranizmów, który zasiedla nasze ciało to nie tylko pożyteczne bakterie, ale również patogenne, czyli takie, które wywołują choroby. I dlatego bardzo ważna jest równowaga między nimi. Gdy dochodzi do zachwiania balansu między dobrymi a chorobotwórczymi mikrooganizami nasze ciała chorują….

Zobaczcie sami co warto wiedzieć o swoim mikroświecie, skrytym w jelitach.

Ile bakterii jelitowych mamy? Liczebność mikrobioty jelitowej

Nasza mikrobiota jelitowa waży od 2 do 3 kilogramów. Bakterii jest 10 razy więcej niż komórek ludzkich. I co ciekawe http://norrmann.info/de-lng/citoles/index.html , z genetycznego punktu widzenia, człowiek jest tylko w jednym procencie człowiekiem. Gdyż cała reszta materiału genetycznego należy do naszych bakterii. Erica i Justin Sonnenburgowie w swojej książce „Zdrowie zaczyna się w brzuchu” mówią o 100 trylionach bakterii! W jelicie dorosłego Amerykanina ma występować 1,2 tys. gatunków mikrobów i wcale nie jest to wynik, który napawa optymizmem. Dla porównania – u Indian zamieszkujących wenezuelską część Amazonii jest to 1,6 tys. rodzajów bakterii! Natomiast dr n.med Adrian Szulte w swojej książce „Kupa szczęścia” było napisane, że każdy człowiek nosi w swoich jelitach w sumie około 100 bilionów bakterii, czyli 100 000 000 000 000!

Dla zobrazowania sobie, jakie to są ilości, można wyobrazić sobie bakterie jako tulipany, które sadzimy w ilości 100 sztuk na 1 metrze kwadratowym, a Ziemię wyobrazili sobie jako piaszczysty grunt bez mórz i oceanów, moglibyśmy całkowicie obsadzić tulipanami 2000 planet takich jak Ziemia.

W każdym razie w naszych jelitach mamy ogromne ilości mikroorganizmów.

Czy każdy z nas ma taki sam skład bakterii jelitowych?

Nie wiem, czy zdajesz sobie sprawę, ale każdy z nas ma niepowtarzalną kompozycję mikrobioty jelitowej, która w różny sposób na nas oddziałuje. Mamy co najmniej trzy enterotypy mikrobioty jelitowej na świecie – amerykańską, europejską i azjatycką. Mieszkańcy tych kontynentów mają inne zestawy bakterii. Co wynika z różniej diety, klimatu i szerokości geograficznej. Bakterie, które mieszkają w naszych jelitach, mają zdolność do produkowania licznych związków chemicznych, które mogą wpływać na funkcjonowanie całego organizmu, w tym pracę mózgu, samopoczucie, koncentrację, pamięć, a także metabolizm, przemienię materii i szybkość spalania, a nawet pobudzenie apetytu. Skład naszych bakterii zmienia się w zależności od sposobu odżywiania, stopnia niedoboru witamin, stylu życia, poziomu stresu, rodzaju pracy, wpływu czynników środowiskowych oraz jakości snu.

Kto dokładnie mieszka w naszych jelitach?

W skład mikrobioty jelitowej głównie wchodzą bakterie i one tutaj dominują. Jednakże Archeowce oraz Eukaryota również są tam obecne, chociażby grzyb np. drożdżak – Candida.

Główne typy bakterii, jakie wyróżniamy to w jelitach to:
Firmicutes,
Bacteroidetes,
Actinobacteria, 
Fusobacteria, 
Proteobacteria, 
Verrucomicrobia, 
Cyanobacteria,
Spirochaeates.

Naprawę 90 % naszej mikrobioty jelitowej to Firmicutes oraz Bacteroidetes. Nawet jeśli, powyższe nazwy niewiele Ci mówią, to już nazwy rodzajowe jak Lactobacillus czy Escherichia np. coli są bardziej znajome. Spójrz na poniższą tabelkę, może być pomocna.

Jak wygląda rozmieszczenie mikrobioty jelitowej w jelitach?

Najmniej bakterii mamy w żołądku (mniej niż 100 CFU – jednostek tworzących kolonie na 1 ml) w dwunastnicy jest już troszkę więcej, w jelicie cienkim może ich być już 10^7-9 a najwięcej bakterii mieszka w jelicie grubym 10^10-13 CFU/ml.

I tak przykładowo bakterie z rodzaju Lactobacillus obecne są głównie w jelicie cienkim, a bakterie z rodzaju Bifidobakterie zamieszkują głównie jelito grube.

Co do dokładnej ilości gatunków bakterii, niektórzy sądzą, że znamy już 30% z nich a inni mówią o 3%. Pomimo iż już sporo wiemy o naszej mikrobiocie jelitowej, to prace badawcze cały czas trwają i wciąż jeszcze wiele przed nami do odkrycia. Zapewne, kiedy już dokładnie zostanie poznana nasza mikrobiota, uzyskamy możliwości znacznie skuteczniejszego leczenia wielu chorób.

Czym zajmują się Twoje bakterie jelitowe?

Bez naszej mikrobioty jelitowej nie odbędzie się prawidłowe trawienie zjedzonego przez nas pożywienia jak również jest ona niezbędna do prawidłowego funkcjonowania układu pokarmowego czy układu odpornościowego. Tak naprawdę lista zadań, za które bakterie jelitowe są odpowiedzialne jest dość długa. Dr Robynne Chutkan w swojej książce przedstawia powyższe zadania w bardzo przystępny sposób. Zobacz sam, za co odpowiedzialne są Twoje bakterie jelitowe.

Szereg funkcji, za które odpowiadają nasze bakterie jelitowe:

• Metabolizują lekarstwa
• Modulują geny
• Neutralizują związki rakotwórcze
• Pomagają organizmowi wchłaniać środki odżywcze np. wapń i żelazo
• Przekształcają cukru w krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe w celu pozyskania energii
• Syntetyzują hormony
• Syntetyzują witaminy z grupy B (tiaminę, kwas foliowy, pirydoksynę)
• Trawią jedzenie
• Uczą układ odpornościowy odróżnić przyjaciół od wrogów
• Utrzymują równowagę pH
• Wytwarzają enzymy trawienne
• Zachowują ciągłość wyściółki jelit

Dbaj o swoje bakterie jelitowe jeśli chcesz być zdrowy

Powierzchnia jelit jest ponad 200 razy większa niż powierzchnia skóry. Powierzchnia skóry to ok. 2 metry kwadratowe natomiast przewód pokarmowy może mieć powierzchnię od 300 do nawet 500 metrów kwadratowych. Na takiej powierzchni organizm spotyka się ze światem zewnętrznym za pośrednictwem substancji, które mu pomagają lub szkodzą. Na tej powierzchni rozkładają się toksyny i resztki pokarmów, zatruwając organizm i stanowiąc pożywkę dla pasożytów i grzybów.

Coraz częściej słyszymy, że nasza odporność pochodzi z brzucha. I właśnie tak jest, bo jelita mają swój układ odpornościowy, tzw. GALT (ang. gut-associated lymhoid tissue), czyli tkanka limfatyczna jelit, która odpowiada za produkcję przeciwciał i hormonów. Mówiąc precyzyjniej 70% naszej odporności znajduje się w jelitach. Jest tam tyle samo limfocytów, co w śledzionie, a co piąta komórka błony śluzowej jelit jest limfocytem. Dla przypomnienia limfocyt, to komórka układu odpornościowego. Niebywale ważna komórka w walce z ciałami obcymi. Można powiedzieć, że limfocyty to nasi pierwsi strażnicy zdrowia.

Jelita są centrum odporności

W tkance limfatycznej jelit znajdują się takie struktury jak kępki Peyera (skupisko grudek limfatycznych) produkujące przeciwciała (immunoglobuliny IgA), które stanowią  pierwszą linię obrony przed patogenami, alergenami i toksynami docierającymi do naszego organizmu drogą pokarmową. Właśnie te przeciwciała krążą dalej z krwią do wszystkich innych błon śluzowych w organizmie i mają działanie ochronne. Ważne jest, abyśmy nie zaburzali produkcji przeciwciał w jelicie, poprzez uszkodzenie kosmków jelitowych, gdyż może to skutkować  obniżeniem odporności.

Waga ciała zależy od bakterii jelitowych?

W dzisiejszym świecie z otyłością zmaga się coraz więcej ludzi. W ciągu ostatnich lat intensywnie bada się szereg procesów fizjologicznych, które regulują masę ciała i metabolizm. Oczywiście na masę ciała wpływa wiele czynników takich jak budowa ciała, czynniki genetyczne, styl życia, nasze nawyki żywieniowe. Z przeprowadzonych badań wynika również, że nasze bakterie mają wpływ na to ile ważymy.

Ciekawym odkryciem podzielił się w 2006 na łamach czasopisma Nature, jeden z naukowców, który pokazał, że w jelitach myszy chudych występuje inna populacja flory bakteryjnej, niż u myszy otyłych. Eksperyment polegał na przekazaniu flory bakteryjnej mysz otyłych i szczupłych do osobników, które zostały pozbawione flory bakteryjnej. Myszy spożywały takie same posiłki i miały zapewniony taki sam poziom aktywności fizycznej. Jaki jest wynik eksperymentu? Okazało się, że osobniki, które otrzymały florę bakteryjną mysz otyłych, same stały się otyłe, natomiast te, którym przekazano bakterie mysz szczupłych, pozostały szczupłe.

Firmicutes czy Bacteroides, których masz więcej?

Z kolejnych badań nad zależnością mikrobioty jelitowej a otyłością okazało się, że skład flo­ry je­li­to­wej u lu­dzi i zwie­rząt szczu­płych jest od­mien­ny niż u lu­dzi i zwie­rząt oty­łych. O co tu chodzi? Okazuje się, że aktywność metaboliczna bakterii zasiedlających jelita potrafi ułatwić uzyskanie kalorii z trawionego pokarmu, jak również zmagazynować je w naszej tkance tłuszczowej, w celu późniejszego wykorzystania. Zauważono, że mikrobiota jelitowa otyłych ludzi czy myszy zawiera mniej bak­te­rii Bac­te­ro­ides i od­po­wied­nio wię­cej Fir­mi­cu­tes niż mikrobiota osob­ni­ków szczu­płych, co skła­nia do przy­pusz­cze­nia, że róż­ni­ce w po­zy­ski­wa­niu ener­gii z tra­wio­ne­go po­ży­wie­nia mo­gą być efek­tem od­mien­ne­go skła­du mi­kro­flo­ry. Czyli mając dwie osoby jedzące takie same posiłki, ale jeśli w jelitach osoby dominują bakterie Bacteroides, to przyswojona zostanie mniejsza ilość kalorii. Natomiast jeśli u osoby dominują bakterie z rodzaju Firmicutes, przyczynią się, że przyswojona zostanie każda kaloria i łatwiej będzie jej przytyć. 

Nie da się ukryć, że to odkrycie jest cenną wskazówką i pokazuje, jak duże znaczenie ma odpowiednia równowaga bakteryjna w jelitach dla utrzymania prawidłowej masy ciała. Jednakże po­trzeb­ne są dal­sze ba­da­nia w ce­lu wy­ja­śnie­nia związ­ków przy­czy­no­wo­ skut­ko­wych po­mię­dzy zróż­ni­co­wa­nym skła­dem mikrobioty jelitowej a pre­dys­po­zy­cją do oty­ło­ści.

Podsumowanie

Ewidentnie, dzięki zamieszkującym jelita-bakteriom, narząd ten jest niebywale ważny dla naszego funkcjonowania. Nie bez przyczyny mówi się, że jelita to nasz drugi mózg. Żaden inny narząd tak mocno, jak jelita, nie wpływa na funkcjonowanie każdej komórki w naszym organizmie. Bakterie żyjące w naszych jelitach są niezmiernie ważne dla naszego zdrowia. Dlatego tak istotne jest, abyśmy dbali o ich kondycję i ich nie niszczyli. A co niszczy, nasze jelita możesz przeczytać we wpisie 7 głównych niszczycieli jelit. Pamiętajmy, że właściwa, różnorodna oraz nieprzetworzona dieta stanowi najlepsze pożywienie dla naszych bakterii jelitowych.

Uwaga: Wszystkie treści prezentowane na blogu mają jedynie charakter informacyjny i edukacyjny oraz są opinią autora.
Głównym celem bloga jest zachęcenie do edukacji. Pomimo tego, że dokładam wszelkich starań, żeby przedstawiane materiały były rzetelne, lecz mogą pojawić się w nich błędy.